انتخاب بازار مناسب برای سرمایه‌گذاری یکی از مهم‌ترین چالش‌های سرمایه‌گذاران در شرایط اقتصادی پرنوسان است. بازار طلا، ارز (دلار)، رمز ارزها (ارزهای دیجیتال) و طرح‌های تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) هر یک جذابیت‌ها و ریسک‌های خاص خود را دارند.

برای تصمیم‌گیری آگاهانه، باید ریسک‌ سرمایه‌گذاری در این بازارها را بشناسیم و مقایسه کنیم. در ادامه، ریسک‌های هر یک از این گزینه‌های سرمایه‌گذاری را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید تا انتخاب بهتری برای سرمایه‌گذاری خود داشته باشید.

ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها (ارز دیجیتال)

نوسان شدید و پیش‌بینی‌ناپذیری قیمت: 

بازار رمز ارزها به داشتن نوسانات قیمتی بسیار شدید مشهور است. قیمت بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال ممکن است در یک روز ۵٪ تا ۱۰٪ و آلت‌کوین‌ها حتی بیش از ۲۰٪ تغییر کنند. این میزان نوسان، به ‌مراتب بیشتر از بازارهای سهام یا فارکس است و پیش‌بینی روند قیمت را دشوار می‌سازد. قیمت ارزهای دیجیتال به شدت به اخبار مثبت و منفی واکنش نشان می‌دهد؛ برای مثال تغییرات قوانین در اقتصادهای بزرگ یا توییت یک شخصیت معروف می‌تواند در عرض چند ساعت بازار را دستخوش نوسان کند. عدم ثبات و پایداری این بازار حتی نسبت به بورس و فارکس بیشتر است و همین امر پیش‌بینی آن را مشکل می‌کند.

ریسک‌های امنیتی و فنی : سرمایه‌گذاری در رمز ارزها نیازمند دانش فنی در زمینه نگهداری امن دارایی دیجیتال است. خطر هک شدن کیف پول‌های دیجیتال یا حملات سایبری به صرافی‌های ارز دیجیتال همواره وجود دارد. تاریخ نشان داده است که طی سال‌های اخیر ده‌ها مورد هک صرافی و کیف پول رخ داده که در مجموع میلیاردها دلار خسارت به بار آورده است. بنابراین اگر دانش فنی کافی نداشته باشید، ممکن است در معرض سرقت دارایی‌های دیجیتال خود قرار گیرید. حتماً باید از صرافی‌های معتبر و روش‌های امنیتی مانند کیف پول سخت‌افزاری استفاده کنید تا این ریسک کاهش یابد.

نیاز به دانش تخصصی و مهارت معامله‌گری: موفقیت در بازار رمز ارزها مستلزم آگاهی عمیق از تکنولوژی بلاکچین، تحلیل بازار و شناسایی نقاط مناسب ورود و خروج است. این بازار ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته فعال است و وقفه‌ای ندارد، بنابراین مدیریت ریسک و پایش مداوم بازار برای جلوگیری از ضرر ضروری است. بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد به دلیل نداشتن دانش کافی دچار زیان‌های سنگین در این بازار شده‌اند.

ریسک‌های قانونی و تحریمی: یکی دیگر از جنبه‌های ریسکی ارزهای دیجیتال، وضعیت قانونی نامشخص آنها در سطح جهان است. هنوز در بسیاری از کشورها اجماع کاملی درباره مقررات رمز ارزها وجود ندارد و هر لحظه ممکن است قوانین جدید یا محدودیت‌های ناگهانی وضع شود که بر قیمت‌ها اثر بگذارد. این عدم قطعیت قانونی خود نوعی ریسک برای سرمایه‌گذاران است. برای مثال، در برخی کشورها معاملات رمز ارز محدود یا ممنوع شده و ممکن است دارایی دیجیتال شما مشمول قوانین پیش‌بینی‌نشده‌ای گردد. علاوه بر این، برای سرمایه‌گذاران ایرانی وجود تحریم‌های بین‌المللی چالش‌هایی ایجاد کرده است؛ از جمله محدودیت دسترسی به صرافی‌های خارجی یا خطر مسدود شدن حساب‌ها در صرافی‌های بین‌المللی. به طور کلی، فضای قانونی پیرامون رمز ارزها هنوز ثبات پیدا نکرده و باید از این جهت نیز محتاط بود.

به طور خلاصه، بازار رمز ارزها پتانسیل سودهای بسیار بالا را دارد اما در مقابل ریسک و نوسان شدیدی را به سرمایه‌گذار تحمیل می‌کند. این گزینه بیشتر مناسب افراد با ریسک‌پذیری بالا و دانش تخصصی است. افراد ریسک‌گریز شاید بهتر باشد سراغ گزینه‌های باثبات‌تر بروند.

ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازار طلا

نوسانات قیمت طلا و عوامل مؤثر بر آن: طلا به عنوان یک دارایی فیزیکی سنتی، در نگاه اول سرمایه‌گذاری کم‌ریسک تلقی می‌شود؛ اما باید توجه داشت که بازار طلا نیز همواره با ثبات همراه نیست. قیمت طلا در کوتاه‌مدت می‌تواند نوسانات قابل توجهی داشته باشد و به عوامل متعددی وابسته است. از جمله این عوامل می‌توان به تغییرات نرخ ارز(قیمت دلار)، تحولات اقتصاد جهانی (مانند بحران‌های مالی یا پاندمی) و تصمیمات سیاست‌گذاری بانک‌های مرکزی اشاره کرد. برای مثال، افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی آمریکا معمولاً منجر به تقویت ارزش دلار و در نتیجه کاهش قیمت جهانی طلا می‌شود. 

علت آن است که با بالا رفتن بهره، دارایی‌های دارای درآمد ثابت مثل اوراق قرضه جذاب‌تر می‌شوند و سرمایه‌گذاران به جای طلا (که سود دوره‌ای ندارد) به سمت آن دارایی‌ها می‌روند. عکس این ماجرا نیز صادق است؛ در زمان بی‌ثباتی اقتصادی یا کاهش نرخ بهره، تقاضا برای طلا به عنوان دارایی امن افزایش یافته و قیمت آن بالا می‌رود.

خطرات نگهداری فیزیکی طلا: سرمایه‌گذاری در طلا عموماً به دو صورت انجام می‌شود: خرید فیزیکی طلا (سکه، شمش، جواهر) یا خرید گواهی‌ها و صندوق‌های طلا. در صورت خرید فیزیکی، ریسک امنیتی سرقت یا گم‌شدن طلا وجود دارد. نگهداری مقدار قابل توجهی طلای فیزیکی در منزل یا صندوق امانات نیازمند تدابیر امنیتی است. همچنین احتمال تقلب و خرید طلای با عیار پایین‌تر یا ناخالصی توسط فروشندگان غیرمعتبر از دیگر ریسک‌هاست. اگر طلا را از منابع نامعتبر تهیه کنید ممکن است متحمل ضرر شوید. پس حتماً باید از صرافی‌ها و طلا فروشی‌های مجاز و معتبر خرید کنید و فاکتور رسمی دریافت نمایید تا در زمان فروش دچار مشکل نشوید.

هزینه‌های جانبی:  علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در طلای فیزیکی می‌تواند هزینه‌های جانبی داشته باشد؛ از جمله اجرت ساخت در مصنوعات طلا، کارمزد خرید و فروش، هزینه نگهداری در صندوق امانات یا بیمه کردن طلا. از طرفی سرمایه گذاری در صندوق‌های طلا و خرید و فروش در آن بازار هزینه های کارمزد معاملات را دارد. این هزینه‌ها می‌توانند بخشی از سود شما را خنثی کنند.

نبود درآمد ثابت جداگانه :طلا برخلاف برخی از ابزارهای مالی دیگر درآمد دوره‌ای یا سود تضمین‌شده‌ای پرداخت نمی‌کند.  سود شما از سرمایه‌گذاری در طلا تنها از محل افزایش قیمت آن در گذر زمان حاصل می‌شود. به عبارت دیگر، اگر قیمت طلا در طول دوره سرمایه‌گذاری شما رشد نکند یا کاهش یابد، هیچ درآمدی نخواهید داشت (برخلاف سپرده بانکی یا حتی سرمایه‌گذاری در تأمین مالی جمعی که عایدی دوره‌ای دارد). 

ریسک‌های قانونی و نقدشوندگی: خوشبختانه خرید و فروش طلا در ایران آزاد است و محدودیت قانونی خاصی برای نگهداری طلا وجود ندارد؛ بنابراین از این جهت ریسک کمتری نسبت به دلار دارد. نقدشوندگی طلا نیز بالاست؛ شما تقریباً در هر زمان می‌توانید طلا یا سکه خود را در بازار به فروش برسانید و تبدیل به پول نقد کنید. البته در شرایط خاص (مثلاً بحران‌های اقتصادی) ممکن است اختلاف قیمت خرید و فروش یا اصطلاحاً حباب طلا بیشتر شود و فروش سریع بدون ضرر کمی دشوار گردد. با این حال، در مجموع طلا دارایی نقدشونده و قابل تبدیل است و مزیت نقدشوندگی را دارد.

در مجموع، طلا یک سرمایه‌گذاری سنتی و نسبتاً کم‌ریسک در بلندمدت محسوب می‌شود که به خوبی در برابر تورم از ارزش پول محافظت می‌کند و در زمان بی‌ثباتی اقتصادی نقش پناهگاه امن دارد. با این وجود نباید از نوسانات کوتاه‌مدت آن غافل شد. همچنین طلا برای افرادی مناسب است که به دنبال تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری و حفظ قدرت خرید پول خود هستند، ولی انتظار درآمد دوره‌ای از سرمایه خود ندارند.

ریسک‌های سرمایه‌گذاری در ارز (دلار)

ریسک نگهداری و سرقت: دلار آمریکا به عنوان ارز خارجی پرطرفدار در ایران، راهی برای حفظ ارزش پول در برابر تورم تلقی می‌شود. اما خرید و نگهداری دلار به صورت نقدی با ریسک‌های خاصی همراه است. حمل مقادیر زیاد اسکناس دلار می‌تواند خطر سرقت یا گم‌شدن را در پی داشته باشد. مشابه طلا، برای دلار نیز ریسک جعل و تقلبی بودن اسکناس‌ها وجود دارد؛ متأسفانه افراد سودجو در بازار آزاد ممکن است دلار تقلبی را به فروش برسانند. بنابراین تاکید می‌شود دلار را از صرافی‌های مجاز و افراد معتبر خریداری کنید و از معامله در بازار سیاه یا با افراد ناشناس بپرهیزید تا در دام کلاهبرداری نیفتید.

محدودیت‌ها و ریسک‌های قانونی: دولت و بانک مرکزی ایران جهت مدیریت بازار ارز گاهی قوانین و محدودیت‌هایی برای خرید و فروش و نگهداری ارز وضع می‌کنند. همچنین مبالغ بیش از حد تعیین شده، می‌تواند غیرقانونی تلقی شود مگر اینکه مجوزهای لازم اخذ شده باشد. همچنین سقف خرید ارز در سال یا در هر نوبت ممکن است توسط بانک مرکزی محدود شود. این قوانین اگر چه برای کنترل نوسانات بازار طراحی می‌شوند، اما برای سرمایه‌گذار ریسک قانونی ایجاد می‌کنند؛ چرا که تخطی از آنها می‌تواند عواقب حقوقی داشته باشد یا باعث مسدود شدن دارایی گردد. بنابراین کسی که روی دلار سرمایه‌گذاری می‌کند باید همواره در جریان آخرین مقررات ارزی باشد و آنها را رعایت کند.

نوسانات کوتاه‌مدت تحت تأثیر اخبار:  نرخ دلار در بازار آزاد ایران به شدت تحت تأثیر اخبار سیاسی و اقتصادی قرار دارد. تحولات سیاسی، مذاکرات بین‌المللی، تغییر در تحریم‌ها، انتظارات تورمی و تصمیمات سیاستی دولت می‌توانند سبب نوسانات کوتاه‌مدت و گاهی شدید در قیمت دلار شوند. برای مثال، خبری مبنی بر توافق سیاسی مهم ممکن است ظرف چند روز قیمت دلار را کاهش دهد و بالعکس، تنش‌های سیاسی یا افزایش تحریم‌ها می‌تواند تقاضا برای دلار را بالا برده و قیمت آن را جهش دهد. این رفتار باعث می‌شود پیش‌بینی روند کوتاه‌ مدت دلار دشوار باشد و کسانی که قصد نوسان‌گیری از دلار دارند با ریسک قابل توجه مواجه شوند. 

عدم خلق ارزش افزوده و بازدهی نامنظم: نگهداری دلار در واقع یک نوع پوشش تورمی برای حفظ ارزش پول است و خود به تنهایی سود مازادی تولید نمی‌کند. برخلاف سرمایه‌گذاری در یک کسب‌وکار یا سهام که منجر به خلق ارزش جدید و کسب سود می‌شود، دلار صرفاً ارزش اولیه شما را در برابر کاهش ارزش ریال حفظ می‌کند. حتی اگر از نوسانات قیمت دلار سود کسب کنید، این بازدهی می‌تواند بسیار نامنظم باشد – ممکن است مدت‌ها قیمت تقریبا ثابت بماند و تمام افزایش در یک بازه کوتاه رخ دهد. بنابراین دلار به عنوان یک سرمایه‌گذاری مولد شناخته نمی‌شود بلکه بیشتر ابزاری برای حفظ قدرت خرید است. از این رو کارشناسان توصیه می‌کنند فقط بخشی از سبد سرمایه‌گذاری خود را به دلار اختصاص دهید و برای کسب سودهای بالاتر به گزینه‌های دیگر فکر کنید.

به طور کلی، سرمایه‌گذاری در دلار برای حفظ ارزش دارایی در برابر تورم داخلی مفید است و نقدشوندگی بسیار بالایی نیز دارد (همیشه در بازار برای دلار تقاضا وجود دارد و تبدیل آن به ریال یا سایر ارزها به سرعت امکان‌پذیر است). اما باید به ریسک‌های گفته ‌شده واقف باشید: خطرات نگهداری نقدی، محدودیت‌های قانونی و بازدهی نه‌ چندان جذاب در مقایسه با گزینه‌های سرمایه‌گذاری مولد. دلار پناهگاه نسبتا امنی در بحران‌هاست اما سرمایه‌گذاری کاملی به حساب نمی‌آید.

مزایا و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در طرح‌های تأمین مالی جمعی (کرادفاندینگ)

آشنایی با تأمین مالی جمعی: تأمین مالی جمعی یا کرادفاندینگ روش نوینی است که به شرکت‌ها و کسب‌ وکارها اجازه می‌دهد از طریق یک پلتفرم آنلاین، منابع مالی مورد نیاز خود را از تعداد زیادی سرمایه‌گذار تأمین کنند. در ایران، کرادفاندینگ تحت نظارت سازمان فرابورس انجام می‌شود و سرمایه‌گذاران در پایان هر طرح یک گواهی شراکت دریافت می‌کنند که یک نوع ورقه بهادار رسمی است. با این گواهی، سرمایه‌گذاران به نسبت سهم خود در سود پروژه شریک خواهند شد. پلتفرم آیفاند به عنوان یکی از سکوهای تأمین مالی جمعی دارای مجوز رسمی از فرابورس، فضایی فراهم کرده که افراد حتی با سرمایه‌های خرد (1۰۰ هزار تومان) بتوانند در طرح‌های مولد اقتصادی مشارکت کنند.

ریسک پایین‌تر با تضمین اصل سرمایه:  مهم‌ترین مزیت سرمایه‌گذاری در طرح‌های تأمین مالی جمعی کاهش ریسک از دست دادن اصل سرمایه است. برخلاف سایر بازارها که اگر قیمت دارایی افت کند یا پروژه شکست بخورد ممکن است اصل پول شما از بین برود، در کرادفاندینگ سازوکاری برای حفاظت از سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شده است. طبق ابلاغیه فرابورس، برای هر طرح کرادفاندینگ ضمانت‌نامه تعهد پرداخت از سوی بانک‌ها یا صندوق‌های معتبر اخذ می‌شود. این ضمانت‌نامه تضمین می‌کند که اگر مجری طرح به تعهدات خود عمل نکند یا پروژه شکست بخورد، اصل سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران از محل ضمانت‌نامه به آنها پرداخت شود. به عبارت ساده، سرمایه‌گذار با یک شبکه ایمنی وارد پروژه می‌شود و ریسک نکول به طور جدی کاهش می‌یابد. وجود چنین پشتوانه‌ای باعث شده بسیاری، کرادفاندینگ را سرمایه‌گذاری تقریبا بدون ریسک بدانند. البته باید توجه داشت که سودآوری طرح قطعی نیست و اگر پروژه طبق انتظار پیش نرود ممکن است فقط اصل سرمایه عودت گردد و سودی دریافت نکنید؛ با این حال همین تضمین اصل پول، تامین مالی جمعی را یک سر و گردن از نظر ریسک پایین‌تر از بازارهای سنتی قرار می‌دهد.

بازدهی جذاب و درآمد دوره‌ای: طرح‌های تأمین مالی جمعی معمولا دارای نرخ سود پیش بینی ‌شده هستند. در سال ۱۴۰۳ که بازارهای مالی با نوسان مواجه بودند، سود سالانه طرح‌های کرادفاندینگ 42% الی %45 گزارش شده است، که رقمی قابل توجه محسوب می‌شود. این سود معمولا 3ماه یکبار به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود و برخلاف طلا یا دلار، شما درآمد دوره‌ای  را می‌توانید انتظار داشته باشید. نکته مهم این است که سود اعلامی بر اساس پیش‌بینی طرح است و قطعیت ۱۰۰٪ ندارد، ولی تا امروز اکثر طرح‌های منتشر شده در آیفاند توانسته‌اند سود وعده ‌داده ‌شده را محقق کنند که این به دلیل ارزیابی دقیق اولیه طرح‌ها و نظارت مستمر است.

نقدشوندگی و دوره سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری در تأمین مالی جمعی معمولا یک دوره مشخص (حداکثر یک سال) دارد. طی این مدت، شما نمی‌توانید معادل سرمایه‌ خود را نقد کرده و خارج شوید تا زمان سررسید و پرداخت سود و اصل. بنابراین از نظر نقدشوندگی، کرادفاندینگ به اندازه طلا یا دلار نیست که هر لحظه قابل فروش باشد.

سایر ملاحظات و جمع‌بندی: از منظر قانونی و نظارتی، تأمین مالی جمعی کاملا تحت چارچوب مقرر انجام می‌شود و تمامی ذی‌نفعان ملزم به رعایت دستورالعمل‌های فرابورس هستند. آیفاند و سایر سکوهای مجوزدار، پروژه‌ها را قبل از انتشار ارزیابی دقیق می‌کنند تا ریسک به حداقل برسد، البته همواره توصیه می‌شود سرمایه‌گذار نیز اطلاعات هر طرح (مانند صورت‌های مالی شرکت متقاضی، حوزه صنعت، وثایق و تضامین) را مطالعه کند تا تصویر روشنی از وضعیت ریسک آن به دست آورد. خوشبختانه آیفاند با دریافت تضامین معتبر بانکی، ریسک سرمایه‌گذاری را برای کاربران تا حد امکان پایین آورده است. بنابراین تأمین مالی جمعی برای کسانی که به دنبال گزینه‌ای کم ‌ریسک با بازده معقول هستند یک انتخاب بسیار مناسب خواهد بود. 

جمع‌بندی: کدام گزینه کم‌ ریسک‌تر است؟

همان‌طور که مشاهده شد، بازار رمز ارزها پرریسک‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری در این مقایسه است؛ نوسانات شدید، نبود پشتوانه و ریسک‌های امنیتی بالا باعث می‌شود تنها افراد با ریسک‌پذیری و دانش بسیار بالا وارد این حوزه شوند. طلا و دلار به عنوان دارایی‌های سنتی‌تر، ریسک متوسطی دارند – طلا در بلندمدت ارزش خود را حفظ می‌کند اما سود دوره‌ای ندارد؛ دلار نیز قدرت خرید را حفظ می‌کند اما رشد آن همگام با تورم است و قوانین دولتی بر آن سایه می‌اندازد. در این میان، تامین مالی جمعی یک روش سرمایه‌گذاری نوین با ترکیب بازدهی مناسب و ریسک کنترل ‌شده است. وجود تضامین بابت اصل سرمایه، نظارت قانونی فرابورس و ارزیابی دقیق طرح‌ها باعث شده ریسک از دست رفتن اصل سرمایه در کرادفاندینگ به صفر نزدیک شود و در عین حال سود حاصل از آن از تورم و سود بانک بالاتر باشد. به همین دلیل کرادفاندینگ در سال‌های اخیر با استقبال زیادی روبرو شده است. 

در نهایت، انتخاب بین این گزینه‌ها به سطح ریسک‌پذیری، اهداف مالی و دیدگاه زمانی شما بستگی دارد. اگر به دنبال پناهگاه امن سنتی هستید، طلا و تا حدی دلار گزینه مناسبی برا شما هستند؛ اما باید انتظارات سود خود را تعدیل کنید. اگر ریسک بالا را برای کسب سود بسیار بالا می‌پذیرید، شاید به بازار رمز ارزها فکر کنید، هرچند توصیه می‌شود با احتیاط و دانش کافی ورود کنید. اما اگر خواهان سرمایه‌گذاری نسبتا کم‌ریسک با سود منطقی و حمایت قانونی هستید، طرح‌های تامین مالی جمعی (گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند. آیفاند به عنوان سکوی تأمین مالی جمعی دارای مجوز، این امکان را برای شهروندان و سرمایه‌گذاران ایرانی فراهم کرده تا با خیال آسوده در طرح‌های متنوع اقتصادی سرمایه‌گذاری کنند و ضمن کسب سود مناسب، از پشتیبانی تضامین معتبر و شفافیت اطلاعاتی بهره‌مند شوند. در دنیای امروز که حفظ ارزش دارایی و کسب بازدهی معقول اهمیت زیادی دارد، نگاهی هوشمندانه به بازارهای مختلف و بهره‌گیری از فرصت‌های نوین مانند کرادفاندینگ می‌تواند استراتژی موفق شما برای سرمایه‌گذاری باشد.

مطالعه‌ی بیشتر:  برای اطلاعات بیشتر و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر، پیشنهاد می‌کنیم مقالات زیر را نیز بخوانید:

برای سرمایه‌گذاری چی بخریم؟ مقایسه بازار طلا و تأمین مالی جمعی، بررسی تطبیقی مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در طلا در برابر کرادفاندینگ.
سرمایه‌گذاری با سود بالای ۴۰ درصد + میانگین سودآوری سکوهای تأمین مالی جمعی» – نگاهی به عملکرد سکوهای کرادفاندینگ و نرخ سود پروژه‌ها در ایران
چطور پروژه‌های کم‌ریسک را شناسایی کنیم؟» – راهنمای معیارهای تشخیص طرح‌های کم‌ریسک در کرادفاندینگ و اقدامات آیفاند برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاران
آیا سرمایه‌گذاری بدون ریسک وجود دارد؟» – بررسی مفهوم ریسک در بازارهای مختلف و معرفی کرادفاندینگ به عنوان روش سرمایه‌گذاری کم‌ریسک از نگاه آیفاند
با مطالعه منابع فوق و در نظر گرفتن نکات مطرح‌ شده، می‌توانید بهترین تصمیم را متناسب با شرایط مالی خود گرفته و سبد سرمایه‌گذاری متوازن‌تری تشکیل دهید. امیدواریم این مقایسه جامع، دید روشن‌تری نسبت به ریسک‌های بازارهای مختلف به شما داده باشد تا در مسیر سرمایه‌گذاری موفق‌تر عمل کنید.