شفافیت مالیاتی یکی از ارکان اصلی رشد بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری در هر اقتصادی است.

در سال‌های اخیر، با گسترش تأمین مالی جمعی به عنوان یکی از ابزارهای نوین بازار سرمایه ایران، بسیاری از فعالان اقتصادی و سرمایه‌ گذاران درباره‌ی وضعیت مالیاتی این ابزار پرسش دارند.

آیا سرمایه‌گذاری در طرح‌های تأمین مالی جمعی مشمول مالیات است؟

آیا سودی که سرمایه‌گذار دریافت می‌کند، باید در اظهارنامه مالیاتی ثبت شود؟

و هزینه‌های شرکت سرمایه‌پذیر برای دریافت این منابع، چگونه در صورت‌های مالی شناسایی می‌شود؟

در این مقاله از سکوی تأمین مالی جمعی آیفاند، به ‌صورت جامع و تحلیلی، وضعیت مالیات در دو سوی این بازار یعنی سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران بررسی می‌شود.

۱. پیش‌زمینه قانونی و بخشنامه معافیت مالیاتی

پایه‌ی قانونی وضعیت مالیات در بازار تأمین مالی جمعی، بخشنامه شماره ۲۰۰/۹۷/۵۰ مورخ ۱۳۹۷/۰۴/۲۵ سازمان امور مالیاتی کشور است. این بخشنامه در اجرای تبصره‌های ۱ و ۲ ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم صادر شد و به‌ صورت رسمی اعلام کرد:

«گواهی‌های شراکت صادرشده در چارچوب دستورالعمل تأمین مالی جمعی مصوب هیئت ‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و تأیید شده توسط شورای عالی بورس، از مالیات بر درآمد و مالیات نقل‌ وانتقال معاف هستند.»

به بیان ساده، هرگونه مشارکت سرمایه‌گذار در پروژه‌های تأمین مالی جمعی که با مجوز فرابورس و از طریق سکوهای رسمی مانند آیفاند انجام شود، از مالیات مستقیم معاف است. این تصمیم یکی از اقدامات مهم سیاست‌گذار برای تشویق سرمایه‌گذاری در بازارهای مولد و شفاف بوده است.

📎 متن کامل بخشنامه سازمان امور مالیاتی کشور - شماره ۲۰۰/۹۷/۵۰

۲. معافیت مالیاتی سرمایه‌گذاران در تأمین مالی جمعی

سرمایه‌گذاران در بازار تأمین مالی جمعی، طبق بخشنامه فوق، در سه مرحله‌ی اصلی از پرداخت مالیات معاف‌اند:

۲-۱. معافیت هنگام سرمایه‌گذاری اولیه

سرمایه‌گذار با خرید گواهی شراکت، در واقع اوراقی را دریافت می‌کند که نشان‌دهنده‌ی سهم او از یک طرح تولیدی یا خدماتی است. مبلغی که در این مرحله پرداخت می‌شود، به عنوان سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار تلقی شده و مشمول هیچ نوع مالیاتی نیست.

۲-۲. معافیت سود پرداختی دوره‌ای

در طول دوره‌ی اجرای پروژه، سرمایه‌گذار در فواصل زمانی مشخص (مثلاً هر سه ماه) سود خود را دریافت می‌کند. این سود بر اساس پیش‌بینی طرح تعیین می‌شود و از مالیات بر درآمد معاف است. در واقع، همان‌گونه که سود اوراق مشارکت بانکی معاف از مالیات است، سود حاصل از گواهی شراکت در تأمین مالی جمعی نیز به موجب بخشنامه رسمی، از مالیات معاف شده است.

۲-۳. معافیت از مالیات نقل‌وانتقال در بازار ثانویه

در آینده با راه‌اندازی بازار ثانویه‌ی تأمین مالی جمعی در فرابورس، امکان خرید و فروش گواهی‌های شراکت فراهم می‌شود. طبق بخشنامه ۲۰۰/۹۷/۵۰، این نقل و انتقال‌ها نیز از مالیات فروش یا مالیات نقل‌وانتقال معاف خواهند بود. بنابراین سرمایه‌گذار در تمام مراحل سرمایه‌گذاری، سودگیری و حتی فروش اوراق خود، هیچ بار مالیاتی ندارد.

۳. وضعیت مالیاتی شرکت‌های سرمایه‌پذیر

در سوی دیگر، شرکت سرمایه‌پذیر است که با استفاده از ابزار تأمین مالی جمعی، منابع مورد نیاز برای اجرای طرح خود را از سرمایه‌گذاران جذب می‌کند.
از دید حسابداری و مالیاتی، این فرآیند نوعی تأمین سرمایه از محل بدهی است؛ یعنی شرکت سرمایه‌پذیر در قبال سرمایه‌ی دریافت‌ شده، متعهد به پرداخت اصل و سود آن در سررسیدهای مشخص می‌شود.

در این حالت، چند نوع هزینه برای شرکت ایجاد می‌شود که باید از منظر مالیاتی بررسی شود:

۳-۱. هزینه‌های تأمین مالی

هزینه‌هایی مانند:

* کارمزد سکوی تأمین مالی جمعی (مانند آیفاند)

* کارمزد فرابورس ایران

* هزینه ضمانت‌نامه بانکی یا صندوق پژوهش و فناوری

همگی در زمره‌ی هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی قرار می‌گیرند.

بر اساس ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، «هزینه‌هایی که برای تحصیل درآمد شرکت ضروری باشند و با مدارک مثبته همراه باشند، از درآمد مشمول مالیات قابل کسرند.»

بنابراین، سرمایه‌پذیر می‌تواند این هزینه‌ها را در صورت سود و زیان خود ثبت کرده و از پایه‌ی مالیاتی سالانه کسر کند.

۳-۲. سود پرداختی به سرمایه‌گذاران

سودی که شرکت سرمایه‌پذیر در پایان هر دوره به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند، از دید حسابداری به عنوان هزینه مالی تأمین سرمایه شناخته می‌شود. در نتیجه، این پرداخت‌ها نیز در ردیف هزینه‌های مالی قابل‌قبول مالیاتی قرار می‌گیرند.

به عبارت دیگر، سرمایه‌پذیر بابت این پرداخت‌ها مالیات مجزایی نمی‌پردازد، چرا که آن‌ها را از سود عملیاتی کسر کرده و به عنوان هزینه‌ی ضروری تحصیل درآمد ثبت می‌کند. در واقع، پرداخت سود به سرمایه‌گذاران تأمین مالی جمعی مشابه پرداخت بهره وام بانکی تلقی می‌شود و مشمول مالیات نیست.

۳-۳. مالیات بر نقل و انتقال اوراق

چون گواهی‌های شراکت تأمین مالی جمعی در بازار سرمایه تحت نظارت فرابورس منتشر می‌شوند و به موجب بخشنامه ۲۰۰/۹۷/۵۰ از مالیات نقل ‌وانتقال معاف‌اند، سرمایه‌پذیر نیز در فرآیند انتشار و بازخرید اوراق، مشمول مالیات نقل و انتقال نمی‌شود.

۴. مقایسه مالیاتی تأمین مالی جمعی با بازار سرمایه و بانک

از منظر مالیاتی، تأمین مالی جمعی نسبت به سایر روش‌های تأمین سرمایه مزیت‌های قابل‌توجهی دارد: 

شاخص مقیاس	بازار سرمایه(سهام و اوراق بدهی)	تامین مالی جمعی	وام بانکی
مالیات بر سود سرمایه‌گذار	دارد(مالیات بر نقل‌وانتقال سهام)	ندارد (معافیت کامل)	ندارد
مالیات بر سود پرداختی شرکت	دارد(در قالب سود سهام)	ندارد (هزینه مالی قابل قبول)	ندارد
مالیات بر نقل و انتقال اوراق	دارد	ندارد (طبق بخشنامه200/97/50)	ندارد
هزینه‌	محدود	بله (کارمزد سکو، فرابورس و ضمانت‌نامه)	ندارد

به این ترتیب، تأمین مالی جمعی از نظر مالیاتی شفاف‌ترین و کم‌هزینه‌ترین ابزار تأمین سرمایه در بازار ایران محسوب می‌شود.

۵. نقش آیفاند در شفافیت مالیاتی

یکی از مزیت‌های کلیدی سکوی آیفاند، شفافیت کامل در ساختار مالی طرح‌ها و ثبت دقیق همه‌ی پرداخت‌ها است. همه وجوه پرداختی، سودهای دوره‌ای و هزینه‌های مربوط به ضمانت‌نامه، در سامانه‌ی رسمی و تحت نظارت فرابورس ثبت می‌شود.

این شفافیت باعث می‌شود شرکت‌های سرمایه‌پذیر بتوانند در زمان تنظیم اظهارنامه مالیاتی خود، به‌سادگی هزینه‌های مالی تأمین سرمایه از آیفاند را مستند کنند و از معافیت‌های قانونی استفاده نمایند.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران آیفاند نیز با اطمینان خاطر سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ چون می‌دانند گواهی شراکت صادرشده برای آن‌ها اوراق بهادار معاف از مالیات است.

۶. جمع‌بندی

بازار تأمین مالی جمعی نه تنها ابزاری نوین برای جذب سرمایه است، بلکه از منظر مالیاتی نیز یکی از شفاف‌ترین و کارآمدترین مدل‌های تأمین سرمایه در ایران به شمار می‌آید.

برای سرمایه‌گذاران:

* سرمایه‌گذاری اولیه، سود دوره‌ای و نقل‌وانتقال گواهی شراکت همگی از مالیات معاف هستند.

برای شرکت‌های سرمایه‌پذیر:

* هزینه‌های تأمین مالی، کارمزدها و سود پرداختی در صورت‌های مالی به‌عنوان هزینه قابل‌قبول مالیاتی ثبت می‌شوند.

بر اساس بخشنامه رسمی سازمان امور مالیاتی، گواهی شراکت تأمین مالی جمعی ابزاری مالیاتی-شفاف است که می‌تواند ضمن تأمین سرمایه برای تولید، سرمایه‌گذاران را نیز از پیچیدگی‌های مالیاتی مصون بدارد.

در نهایت، تأمین مالی جمعی در سکوی آیفاند نشان داده است که می‌توان بین شفافیت قانونی، بازدهی اقتصادی و منافع دوطرفه سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر تعادل برقرار کرد.

🔗 پیشنهاد مطالعه بیشتر:

چطور پروژه‌های کم‌ریسک را شناسایی کنیم؟
اشتباهات رایج سرمایه‌گذاری در تأمین مالی جمعی